Τα θεραπευτικά όνειρα της Επιδαύρου

ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Εκτός από την ησιόδεια Θεογονία (212 κ.ε.), που θέλει τα όνειρα τέκνα της ερεβώδους Νύκτας, υπάρχει και η παράδοση που αναφέρει ο Ευριπίδης(Εκάβη, 7 κ.ε.), σύμφωνα με την οποία τα όνειρα είναι φύτρα της Γης. Όχι της Γης η οποία είναι «πάντων έδος ασφαλές αιεί» (Ησιόδου Θεογονία, 117) αλλά της τρομερής Χθονός, που κλείνει στον κόρφο της όλους τους νεκρούς. Η εκδοχή ετούτη δεν αντιτίθεται στη νυκτερινή καταγωγή της φυλής των ονείρων. Και οι δυο αναπαρα­στάσεις σηματοδοτούν ένα όριο πέραν του οποίου είναι η ανυπαρξία, το σκοτάδι.

Η χθόνια προέλευση των ονείρων είναι το μυθικό αίτιο της εγκοίμησης. Την εγκοίμηση γνώριζαν οι Ασσυριοβαβυλώνιοι και οι Αιγύπτιοι· στον ελλαδικό χώρο συναντά­ται ήδη από την εποχή των Ομηρικών Επών. Είναι η τελετουργική κατάκλιση κατά γης σε έναν καθορισμένο ιερό χώρο, εν αναμονή ονει­ρικής συνάντησης και επικοινωνίας με προγόνους, ηρωποιημένους νεκρούς και γενικά με χθόνιες θεότητες. Αποσκοπεί στη γνώση του μέλλοντος ή ενέχει ιατρομαντικό αίτημα. Διότι η γη είναι πρωτεύουσας σημασίας και στο πε­δίο της ιατρικής. Βλασταίνει τα θεραπευτικά βότανα· από τα σπλάχνα της βγαίνουν τα μέταλλα και τα πετρώματα που εκπέμπουν ζωτι­κές δυνάμεις.
Έτσι, ίσως, συνδέονται εν μέρει τα όνειρα με την ιατρική. Όσο για τη συγγένεια μεταξύ ιατρικής και μαντικής, τα ιπποκρατικά κείμενα επισημαίνουν ότι είναι ομοαίματες αδελφές, κόρες και οι δυο του Απόλλωνα. Ο Απόλλωνας όμως κινείται στον ευρύτερο χώρο των επιδημιών, αφήνοντας κάθε κλινική παρέμ­βαση στον χθόνιο γιο του, τον Ασκληπιό, ο οποίος «τους λύτρωνε όλους κι απ’ το κακό τους γιάτρευε· ή με ξόρκια ή ξαρρωστικό τους έδινε να πιούνε· άλλους με αλοιφές τους τύλιγε τα μέλη ή τους αναστήλωνε με το νυστέρι» (Πινδάρου Πυθιονίκων III, 47 κ.ε).




Ασκληπιός, Αρχαιολογικό Μουσείο Επιδαύρου.
Υπέρτατος ιατρός, ο Ασκληπιός είναι κι αυ­τός γνωστός από τα ομηρικά χρόνια, όταν τόσο οι αρρώστιες όσο και η ίασή τους είχαν αυτόνο­μη υπόσταση, όταν το θεϊκό στοιχείο εμφανιζόταν μοιραία επί σκηνής. Από τον 5ο π.Χ. αιώνα κι ύστερα, δανείζει το όνομά του στα θεραπευτικά ιερά. Λίγο αργότερα θα αρχίσει να αναπτύσσε­ται η ορθολογική ιατρική, που δεν αναζητά τις αιτίες των δυσλειτουργιών του σώματος στη σφαίρα του υπερφυσικού. «Όλες (οι αρρώστιες) είναι θεϊκές και όλες τους είναι ανθρώπινες. Η κάθε αρρώστια έχει τη δική της φύση και τη δική της δύναμη και απέναντι σε καμία δεν μένουμε αμήχανοι και ανίκανοι να βρούμε μια διέξοδο» (Ιπποκρ. Περί ιερής νούσου, 21).
Αρέσκονται όμως οι ιπποκρατικοί να τους απο­καλούν ασκληπιάδες, και τονίζουνότι « έργο της ιατρικής είναι: να διώχνει τελείως από τους αρ­ρώστους ό,τι τους κάνει να υποφέρουν, να αμβλύνει τη σφοδρότητα των ασθενειών τους και, ακόμη, με πλήρη συνείδηση πως η ιατρική δεν έχει τη δύναμη να κάνει το παν, να μην επεμβαί­νει στις περιπτώσεις που οι άρρωστοι έχουν πια τελείως νικηθεί από την αρρώστια τους» (Ιπποκρ. Περί τέχνης, 3). Τότε η κοσμική ιατρι­κήδιεκδικούσε σαφώς τη γνώση ως διάγνωση, αλλά δεν αξίωνε να έχει το μονοπώλιο της θερα­πείας. Ένας ολόκληρος χώρος έμενε ελεύθε­ρος, όπου λειτουργούσε, οριοθετημένη, η ιατρι­κή των ναών.
Από την κλασική έως τη μεταχριστιανική αρ­χαιότητα άνθισαν πάνω από τριακόσια θεραπευτικά ιερά, αφιερωμένα στον Ασκληπιό ή σε δευ­τερεύουσες χθόνιες θεότητες. Εκεί προσέτρεχαν ασθενείς ανεξαρτήτως κοινωνικής υπόστα­σης. Άλλοι άρρωστοι, εγκαταλελειμμένοι από τους κοσμικούς γιατρούς, εναπέθεταν την ύστατη ελπίδα τους, έστω και με κάποια αδιό­ρατη επιφύλαξη, στο θαύμα. Οι περισσότεροι προσδοκούσαν τη θεϊκή παρέμβαση με φλογε­ρή και ακράδαντη πίστη. Η σχέση με τη θερα­πευτική θεότητα ήταν στενά προσωπική. Η ίαση είχε όλα τα χαρακτηριστικά μιας θρησκευτικής εμπειρίας. Όμως τα κατά τόπους ευρήματα (ια­τρικά εργαλεία, σκεύη κ.ά.) και το επιγραφικό υλικό ωθούν στην υπόθεση ότι το ιερατικό προ­σωπικό δεν ήταν άμοιρο ιατρικών και φαρμακο­λογικών γνώσεων. Πρέπει μάλιστα να γίνονταν και κάποιες, απλές ίσως, χειρουργικές επεμβά­σεις.
Το πλαίσιο της όποιας δραστηριότητας όμως παρέμενε πάντα το τελετουργικό της εγκοίμησης ώσπου, με την πάροδο των αιώνων, τα σεπτά θεραπευτήρια εξελίχθηκαν βαθμιαία σε ιαματικά θέρετρα, σε τόπους συνάντησης φι­λάσθενων λογίων και ρητόρων, χωρίς όμως να αποβάλουν εντελώς την αλλοτινή θρησκευτική τους ατμόσφαιρα.



Ανάγλυφο αφιέρωμα του Αρχίνου στον Αμφιάραο. Ο άρρωστος κοιμάται, ενώ ένα φίδι τον γλείφει. Στο πρώτο πλάνο ο Αμφιάραος του γιατρεύει τον ώμο. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Οι ιεροί χώροι του αρχαίου κόσμου έκλεισαν οριστικά το 426 μ.Χ., με το διά­ταγμα του Θεοδοσίου Β’. Οι θεραπευτικές όμως ιδιότητες του Ασκληπιού ενσωματώθηκαν στη νέα θρησκεία σε πρόσωπα Αγίων. Μεταξύ των ασκληπιείων, η Επίδαυρος έχαιρε ξεχωριστής αίγλης. Προφανώς λόγω του πανελλήνιου χαρακτήρα του ιερού και της κο­σμοσυρροής, οι προκαταρκτικές πράξεις (θυ­σίες, προσφορές, καθαρμοί) που απαιτούσε η εγκοίμηση ήταν απλουστευμένες.





Η στοά του Αβάτου αναστηλωμένη (άποψη από τα ανατολικά). Φωτογραφία, Υπουργείο Πολιτισμού.
Στο Άβατο, το στωικό οικοδόμημα που μια από τις πλευρές του άνοιγε στο τέμενος του Ασκληπιού, μπο­ρούσαν να κατακλιθούν περισσότεροι από ογδόντα πάσχοντες. Το διώροφο Καταγώγειο αριθμούσε εκατόν εξήντα δωμάτια, όπου έβρι­σκαν κατάλυμα πανηγυριστές ή άλλοι ικέτες, οι οποίοι περίμεναν τη σειρά τους να κοιμηθούν στην ονειρογόνο γειτνίαση του ναού. Στον ιερό περίβολο έβλεπε κανείς κάθε λογής αναθήματα, δηλαδή γλυπτά, σμιλεμένα ανάγλυφα και πινά­κια. Από αυτά πολλά ήταν ενεπίγραφα και απει­κόνιζαν την πάθηση που είχε οδηγήσει τους ασθενείς στην Αργολίδα˙ τα αφιέρωναν στο θεό, αποχωρώντας θεραπευμένοι και ευγνωμονούντες. Ήταν τα λεγόμενα τυπία, παρόμοια με τα σημερινά, τάματαπου αφήνουν οι προσκυνη­τές στην Παναγία της Τήνου, σε αναγνώριση κά­ποιου θαύματός της. Μπορούσαν να προμηθευτούν τα τυπία στα μικρομάγαζα που υπήρχαν για το σκοπό αυτό γύρω από το ιερό.
Οι ανασκαφές στην Επίδαυρο άρχισαν τη δεκαετία του 1880 και γρήγορα έφεραν στο φως, πίσω από το ιερό φρέαρ του Ασκληπιού, τοποθε­τημένες στον τοίχο προς την ανατολική πλευρά της στοάς, λίθινες πλάκες στις οποίες αναγρά­φονταν περιστατικά εγκοίμησης. Ο Παυσανίας είδε έξι τέτοιες πλάκες στημένες στο ύπαιθρο, κοντά στο Άβατο. Σήμερα σώζονται τέσσερις, εκ των οποίων οι δυο είναι ακέραιες, ενώ οι άλλες δυο σώζονται σε θραύσματα και δεν μπορούν να διαβαστούν διακρίνονται μόνο κάποια ονόματα ασθενών και παθήσεων.


Ο Αμυνος και μια κνήμη με κιρσό. Αναθηματικό ανάγλυφο (αρχές του 4ου αιώνα π.χ.) του Λυσιμαχίδη. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Οι δυο λίθινες πλάκες βρίσκονται σήμερα στο τοπικό μουσείο. Χρονο­λογούνται στο δεύτερο μισό του 4ου π.Χ. αιώνα και αναφέρουν είκοσι και είκοσι τρία ιάματα αντί­στοιχα. Η γραφή είναι αρχαϊκή και η διάλεκτος δωρική κοινή. Το ύφος είναι λακωνικό: «Ο τάδε ήλθε με την τάδε πάθηση, κοιμήθηκε στο Άβατο, είδε το εξής όνειρο, κατέβαλε τα ίατρα και απήλ­θε υγιής».
Κατά την εκτίμηση των αρχαιολόγων, η επιλογή των ιαμάτων γινόταν από τους ιερείς. Συχνά η επιλογή αυτή είχε ως κριτήριο την ψυχι­κή και πνευματική ανάταση των εγκοιμωμένων, τη γενικότερη υποβλητική ατμόσφαιρα, ή ακόμη και την προπαγάνδα του ιερού. Παρόμοια εντύπωση αφήνει η ανάγνωση των αρχείων που κρα­τούνται στοκαθολικό ιερό της Λούρδης, και τα οποία καταγράφουν τα περιστατικά που η Εκκλησία και η ιατρική επιστήμη αναγνωρίζουν επίσημα ως θαύματα. Στην πλειονότητά τους, τα ιάματα μνημο­νεύουν το όνομα του ασθενούς. Είναι πιθανό ότι το ιερατικό προσωπικό αντλούσε υλικό από τις ευχαριστήριες επιγραφές των πινακίων που αφιέρωναν οι ικέτες φεύγοντας. Σε μια περίπτωση αναφέρεται αυτολεξεί η επιγραφή που συνόδευε το ανάθημα: «Δεν είναι θαυμαστό το μέγεθος της πινακίδας, αλλά ο θεός επειδή η Κλειώ κουβαλούσε το βάρος στην κοιλιά της πέντε χρόνια, ώσπου κοιμήθηκε στο ναό και ο θεός της έδωσε την υγεία της» (μ. 87,1).
Όσον αφορά στα ανώνυμα ιάματα, μπορεί να προέρχονται από την προφορική παράδοση, δηλαδή να πρόκειται για παλαιότερες ιστορίες που διαδίδονταν από στόμα σε στόμα. Στις λίθινες πλάκες διαβάζουμε και ένα επώνυμο περι­στατικό, που πρέπει να ανάγεται στους περσικούς πολέμους:
«Η Αρισταγόρη από την Τροιζήνα. Αυτή είχε σκουλήκι στην κοιλιά της, και κοιμήθηκε στο ναό του Ασκληπιού στην Τροιζήνα και είδε ένα όνειρο. Της φάνηκε ότι οι γιοι του θεού, ενώ ο ίδιος δεν ήταν παρών, αλλά βρισκόταν στην Επίδαυρο, της έκοψαν το κεφά­λι, αλλά, επειδή δεν μπορούσαν να το ξαναβά­λουν στη θέση του, έστειλαν κάποιον στον Ασκληπιό για να τον καλέσει να έλθει. Στο μετα­ξύ ξημέρωσε και ο ιερέας είδε καθαρά το κεφά­λι της κομμένο απ’ το σώμα. Όταν ήλθε η νύχτα, η Αρισταγόρη είδε ένα όραμα. Της φάνηκε ότι ο θεός ήλθε από την Επίδαυρο και στερέωσε το κεφάλι της στον τράχηλο της. Ύστερα άνοιξε την κοιλιά της, έβγαλε το σκουλήκι και την ξανάραψε. Έπειτα από αυτό η γυναίκα έγινε καλά». (μ. 87, 23).
Το περιστατικό αυτό το αναφέρει σχεδόν αυτούσιο ο Ίππων από το Ρήγιο, τον οποίο μνημονεύει ο Αιλιανός στο τέλος του 2ου μ.Χ. αιώ­να. Εκ πρώτης όψεως, η καταγραφή δεν μοιά­ζει να υπακούει σε κάποιο σύστημα. Ίσως συ­γκεντρώνονται στην πρώτη λίθινη πλάκα τα πιο εντυπωσιακά ιάματα πρώτα – ενώ η ίδια η πά­θηση εντυπωσιάζει, σαν να προήλθε από θαύμα. Στη συνέχεια όμως η ακολουθία των περιστατι­κών ποικίλλει, πιθανώς για να αποφευχθεί η μο­νοτονία. Οι λίθινες πλάκες αποτελούν πολύτιμη μαρ­τυρία για τους μελετητές. Δίνουν τοπογραφικές, αρχιτεκτονικές, δημογραφικές, νοσογραφικές και ιατροφαρμακολογικές πληροφορίες, λεπτο­μέρειες για το καθαυτό δρώμενο και για τη λει­τουργία των ονείρων κατά την εγκοίμηση.
Η πε­ριοχή του Άβατου ήταν δενδροφυτεμένη (μ. 87, II), ενώ ήταν χαμηλόσκεπη η είσοδος στους ιε­ρούς χώρους της εγκοίμησης. Ο ικέτης μπορού­σε να κοιμηθεί και αλλού, όχι αποκλειστικά στο Άβατο (μ. 87, 17), και να ονειρευτεί ο ίδιος ή δι’ αντιπροσώπου (μ. 87, 7’21’ ’24). Από τα σαράντα τρία ιάματα, είκοσι οκτώ αφορούν άνδρες, ένδε­κα γυναίκες, τρία παιδιά. Να υποθέσουμε ότι η υγεία των γυναικών ήταν άνευ σημασίας; Οι γυ­ναίκες απευθύνονταν στον Ασκληπιό κυρίως για ανωμαλίες κατά την κύηση ή για προβλήματα στειρότητας. Και σαν από σύμπτωση, όλες εκτός από μια (μ. 87, 2) γεννούν αγόρι, το κατ’ εξοχήν παιδί. Εκτός από μερικές εξαιρέσεις, οι ικέτες του θεού δεν φαίνονται να πάσχουν από οξείας μορφής ασθένειες.
Παρουσιάζουν λει­τουργικές παθήσεις, ψυχοσωματικές όπως θα λέγαμε σήμερα: στομαχικές διαταραχές, δερμα­τικά νοσήματα, ρευματικούς πόνους, πονοκεφά­λους, αϋπνίες, αλαλίες, ψυχοκινητικά προβλήμα­τα. Για να θεραπευθούν από αυτές έρχονται να ονειρευτούν τον Ασκληπιό. Τα όνειρά τους σκια­γραφούν με γλαφυρό τρόπο την προσωπικότητά του, τις μεταπτώσεις του χαρακτήρα του. Οικείος, χαριεντίζεται, συνήθως είναι ήπιος, αλ­λά του συμβαίνει και να θυμώνει, μπορεί να συγ­χωρεί τους απίστους, ξέρει να διεκδικεί την αμοιβή του, τον αφοπλίζει ο αυθορμητισμός των παιδιών, ώστε δεν τους ζητάει ίατρα. Και, κυ­ρίως, τους θεραπεύει την ώρα που κοιμούνται και ονειρεύονται στο Άβατο.
Πώς λειτουργούν τα όνειρα που διηγούνται οι λίθινες πλάκες της Επιδαύρου; Κατ’ αρχήν, είναι όνειρα επιθυμίας. Κάθε πιστός θέλει να ονειρευτεί το θεό του αυτοπροσώπως. Και είναι πολύ φυσικό να τον ονειρεύεται. Το ότι ο πά­σχων πιστός θέλει να τον γιατρέψει ο θεός είναι επίσης φυσικό το να γιατρεύεται όμως πράγ­ματι καθ’ ύπνον είναι υπερφυσικό, αποκτά υφή «θαύματος», δηλαδή αφήνει τους πάντες κατά­πληκτους, θα μπορούσαμε να τα ονομάσουμε και μεταβιβαστικά (με την ψυχαναλυτική έννοια του όρου) όνειρα. Ο Ασκληπιόςγίνεται έτσι θε­ραπευτικό αντικείμενο μεταβίβασης, και το ίδιο το όνειρο δρα ως θεραπευτικό αντικείμενο, αφού η ίαση τελείται στο χωροχρόνο του.



Αναθηματικό ανάγλυφο. Ο Ασκληπιός και η Υγεία επισκέπτονται μια πάσχουσα γυναίκα (4ος αιώνας π.χ.). Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά.
Τα επιδαύρια όνειρα, κατ’ εντολήν του δη­μιουργού τους, είναι προμελετημένα. Τον 19ο αιώνα, ο Hervey De Saint Denys περιέγραφε τους ποικίλους τρόπους για να παραγάγει κα­νείς ένα όνειρο, έως και να προκαλέσει επακρι­βώς το περιεχόμενό του. Πέραν της πίστης των ασθενών και της άκρατης επιθυμίας τους να γιατρευτούν, μέσα υποβολής για να δουν τα συγκεκριμένα όνειρα ήταν βεβαίως οι προπα­ρασκευαστικές τελετές, η θέα των αναθημά­των, αλλά και η «ψυχική μόλυνση», φαινόμενο γνωστό στη συλλογική ψυχολογία.
Τα επιδαύ­ρια όνειρα είναι σωματικά όνειρα. Σχηματίζονται από ένα άκρως συνειδητό ημερήσιο κατά­λοιπο: την αισθητηριακή αντίληψη της πάθη­σης. Εν προκειμένω, πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η θεωρία των αρχαίων, σύμφωνα με την οποία τα όνειρα διαμορφώνονται από σωματικά ερεθίσματα, επικράτησε επί αιώνες, έως το 1900 που ο Φρόυντ εισήγαγε την τομή.
Τηρουμένων των αναλογιών, ως σωματικά όνει­ρα, μοιάζουν με τα τραυματικά όνειρα, για τα οποία η ψυχαναλυτική θεωρία λέει ότι επαναλαμβάνουν την οδυνηρή πραγματικότητα του ψυχικού τραύματος, με τελικό σκοπό να την αποκαταστήσουν, να την αλλάξουν μέσω της μεθύστερης επεξεργασίας τους κατά τη διάρ­κεια της ψυχαναλυτικής αγωγής. Έτσι και τα επιδαύρια όνειρα, επαναφέροντας αυτούσια τη συνθήκη της πάθησης, στοχεύουν στην ανάρρωση, την αποκατάσταση της προηγούμενης υγιούς κατάστασης του ικέτη, μέσω της θεϊκής παρέμβασης, στο πλαίσιο του τελετουργικού της εγκοίμησης.
Τα επιδαύρια όνειρα είναι εναργή ενύπνια, καθαρά. Δεν χρήζουν ερμηνείας. Δεν φαίνεται άλλωστε να υπήρχαν ονειροκρίτες στο ιερό. Χρέη ερμηνείας τελεί καθαυτή η όψη τους. Είναι όνειρα-εικόνες. Στην αφύπνιση πιστοποι­είται αμέσως η απόβαση του ονείρου και, ακα­ριαία, η σωματική μεταλλαγή: «Ο Αλκέτας ο Αλικός. Αυτός ήταν τυφλός και είδε ένα όνειρο. Του φάνηκε πως ο θεός τον πλησίασε και με τα δάχτυλα του άνοιξε τα μάτια και το πρώτο που είδε ήταν τα δένδρα στο ιερό. Σαν ξημέρωσε έφυγε υγιής» (μ. 87, 18). Συχνά, όπως εδώ, είναι βουβά όνειρα. Ο θεός εκτελεί χωρίς λόγια.
Άλλοτε πάλι γίνεται απ’ ευθείας διάλογος με τον Ασκληπιό: «Η Ιθμονίκη από την Πελλήνη πήγε στο ιερό για να γεννήσει παιδί. Της φάνηκε ότι ζητούσε από το θεό να μείνει έγκυος με κό­ρη και πώς ο Ασκληπιός είπε ότι ήταν έγκυος κι ότι αν ζητούσε κάτι άλλο θα της το έκανε κι αυ­τό. Εκείνη όμως απάντησε ότι δεν χρειαζόταν τίποτε άλλο. Όταν έμεινε έγκυος κυοφορούσε τρία χρόνια, ώσπου πήγε στο θεό ικέτις για να γεννήσει. Όταν κοιμήθηκε είδε ένα όραμα. Της φάνηκε ότι ο θεός τη ρώτησε αν δεν είχε λάβει όσα είχε ζητήσει κι αν δεν ήταν έγκυος για το­κετό δεν είχε πει τίποτα κι ας την είχε ρωτήσει αν χρειαζόταν τίποτε άλλο για να της το δώσει κι εκείνο. Αφού όμως τώρα είχε έλθει ως ικέτις σ’ αυτόν για τον τοκετό, θα της έκανε κι αυτή τη χάρη. Αμέσως μετά αυτή βγήκε από το Άβα­το και μόλις βρέθηκε έξω από ιερό γέννησε μια κόρη», (μ. 87, 2).
Ο Ασκληπιός εκτελεί αυστη­ρά, κατά γράμμα, την ονειρική επιθυμία στον ενεστώτα χρόνο της, στο παρόν. Απέχει από οποιαδήποτε προβολή στο μέλλον. Δεν ερμη­νεύει το αίτημα. Τα περισσότερα όνειρα είναι δίχως σύμβολα. Κάποιες φορές όμως, αντί του Ασκληπιού ή μαζί του, εμφανίζεται ένα ιερό του σύμβολο, το φίδι, ή ένα ωραίο παλικάρι και, σιωπηλά, επεμβαίνουν θεραπευτικά στη θέση του. Δεν είναι τυχαία αυτά τα όνειρα. Είναι όνει­ρα στείρων γυναικών (μ. 87, 31’ 39’ 42) και ενός άνδρα που έχει πρόβλημα στα γεννητικά του όργανα (μ. 87, 14) – βρισκόμαστε δηλαδή στο χώρο της σεξουαλικότητας: «Η Νικασιβούλη από τη Μεσσήνη για να αποκτήσει παιδιά. Εγκοιμώμενη είδε ένα όνειρο. Της φάνηκε ότι ο θεός πλησίασε με ένα φίδι που σερνόταν πίσω του και αυτή συνουσιάστηκε με εκείνο το φίδι. Μέσα σε ένα χρόνο απέκτησε δυο αγόρια» (μ. 87, 42). «Ένας άνδρας, με πέτρα στο γεννητικό του όργανο, είδε ένα όνειρο. Του φάνηκε ότι συνουσιαζόταν με ένα όμορφο παιδί, και έπαθε ονείρωξη, με αποτέλεσμα να βγάλει την πέτρα. Την πήρε και έφυγε, κρατώντας την στα χέρια του» (μ. 87, 14).
Ο Πάνδαρος, ξυπνώντας, κρατάει τον κε­φαλόδεσμο του ονείρου του με τα στίγματα που είχε στο πρόσωπο του πηγαίνοντας στο ιε­ρό (μ. 87,6). Ο Εύιππος βγαίνει από τον περίβο­λο με την αιχμή της λόγχης που έμενε έξι χρό­νια καρφωμένη στο σαγόνι του (μ. 87,12). Άλλος κρατάει στα χέρια του τις βδέλλες που έβγαλε ο θεός από το στέρνο του στο όνειρό του, ενώ κοιμόταν (μ. 87,13). Άλλος πάλι φεύγει υγιής, ενώ πίσω του το δάπεδο του Αβάτου εί­ναι γεμάτο αίματα από το απόστημα που του αφαίρεσε ο θεός (μ. 87, 27). Ο Γοργίας αποχωρεί με την αιχμή του βέλους που του είχε σφη­νωθεί στον πνεύμονα (μ. 87, 30). Και το πρωί, της Ερασίππης το φόρεμα ήταν γεμάτο εμετό με τα σκουλίκια που βάραιναν ως τότε το στο­μάχι της (μ. 87,41).
Το πρωί, αποχωρούν θερα­πευμένοι, με χειροπιαστές αποδείξεις, κραδαί­νοντας το σύμπτωμα στο χέρι τους. Τα επιδαύρια όνειρα υπερβαίνουν το όριο της νύκτας, «ξεχειλίζουν» στην ημέρα, της αφήνουν ένα νυ­κτερινό κατάλοιπο, κατά μια παράδοξη (εδώ έγκειται το θαύμα) αναλογία με τη δημιουργία τους, εφόσον, όπως κάθε όνειρο, προκαθορίζο­νται από τα κατάλοιπα της ημέρας. Τα όνειρα των επιγραφών «βγαίνουν», θα πει τον 2ο μ.Χ. αιώνα ο Αρτεμίδωρος. Αυτό πιστεύει ανέκαθεν και η λαϊκή σοφία, ενώ η ψυχαναλυτική θεώρη­ση θα επεξεργαστεί την έξοδο του ονείρου ως εκπλήρωση μιας ασυνείδητης επιθυμίας.
Το επιδαύριο ιερό γίνεται τόπος συνάντη­σης, κυριολεκτικά τόπος σύμπτωσης. Οι ικέτες έφθαναν εγκυμονώντας κάποιο σύμπτωμα στο σώμα τους. Και χάρη σε ένα άλλο σύμπτωμα, το όνειρο, απέβαλλαν, έβγαζαν την παρείσακτη πάθηση από μέσα τους. Είναι φυσικά η οντολο­γική σύλληψη της ασθένειας: η ασθένεια ως άλ­λος, ως παράσιτο ον, απόβλητο, που πρέπει να βγει, από το οποίο πρέπει να απαλλαγεί ο πά­σχων.
Η εγκοίμηση λειτουργεί στο μήκος της «καθαρτικής» ιατρικής. Το ίδιο το όνειρο γίνεται καθάρσιο. Ένα ολόκληρο παιχνίδι εντός/εκτός προσδιορίζει έτσι επί αιώνες την ιατρική, αλλά και την ερμηνεία των ονείρων. Το όνειρο στους Ιπποκρατικούςχάνει το μυ­στηριακό χαρακτήρα της συνάντησης με τη θε­ότητα. Δεν είναι πια φορέας ίασης. Στο τέταρ­το βιβλίο του Περί Διαίτης, αναδεικνύεται επί­λεκτο μέσο διάγνωσης, μια χρήση που βασίζεται σε μια πραγματική θεωρία των σχέσεων σώμα­τος και ψυχής. Η προσέγγιση της ονειρικής πα­ραγωγής είναι ορθολογική. Δεν υπεισέρχονται στοιχεία ξένα προς το όνειρο, όπως, λόγου χά­ρη, η θεϊκή παρέμβαση, πρωταρχικό κίνητρο των επιδαύριων ονείρων. Εδώ το όνειρο νοείται ως σύμπτωμα, του οποίου η παρατήρηση οδη­γεί στη διάγνωση και, περαιτέρω, στη θεραπευτική αγωγή.
Κλινικό στοιχείο διάγνωσης λοι­πόν, αλλά σε τελείως ανύποπτο χρόνο: το όνει­ρο έχει την ικανότητα να επισημαίνει μια διατα­ραχή πρώιμα, προτού καν αρχίσουν να φαίνο­νται τα ψυχικά ή σωματικά συμπτώματα, ή όταν αυτά είναι τόσο ανεπαίσθητα, που δεν υποπί­πτουν στην εν εγρηγόρσει συνείδηση. «Αν τα ουράνια σώματα πλανώνται άλλοτε προς τη μια κατεύθυνση κι άλλοτε προς την άλλη, χωρίς να τα αναγκάζει κάτι, σημαίνει κάποια διαταραχή της ψυχής από έγνοιες. Χρήσιμο είναι τότε να αναπαυτεί κανείς και να στραφεί η ψυχή προς τα θεάματα, και μάλιστα σε αυτά που προκα­λούν γέλιο διαφορετικά, σε ό,τι παρακολουθεί κανείς με τη μεγαλύτερη ευχαρίστηση, επί δυο ή τρεις ημέρες, και θα αποκατασταθεί. Αλλιώς υπάρχει κίνδυνος να πέσει άρρωστος» (Περί Δι­αίτης, IV, 89).
Το ενδιαφέρον με τους Ιπποκρατικούς είναι ότι αναπτύσσουν μια ενδε­λεχή συμβολική αντιστοιχία μικρόκοσμου και μακρόκοσμου, του οργανισμού με τα ουράνια σώματα, τα στοιχεία της φύσης, τις γεωλογικές ιδιομορφίες. Ηιπποκρατική συμβολική ακολου­θεί την ονειροκριτική μέθοδο της αναλογίας, όπως αργότερα και ο Αρτεμίδωρος. Είτε όμως πρόκειται για τα επιδαύρια είτε για τα ιπποκρα­τικά όνειρα, είναι όνειρα μονοσήμαντα. Δεν έχουν την πολυσημία της αρτεμιδώρειας ερμη­νείας, όπου το καθετί σημαίνει αναλόγως με την κοινωνική θέση ή άλλα προσωπικά δεδομένα του κάθε ονειρευόμενου.
Τους λείπει η ρητορι­κή, τα τεχνάσματα της γλώσσας: «Κάποιος που ήταν άρρωστος στο στομάχι και ζητούσε (με όνειρο) συνταγή από τον Ασκληπιό, είδε ότι μπήκε στο ιερό του θεού και ότι ο θεός, αφού άπλωσε το δεξί του χέρι, του πρόσφερε τα δά­χτυλα του να τα φάει. Τρώγοντας πέντε χουρ­μάδες θεραπεύτηκε γιατί και οι καλής ποιότη­τας χουρμάδες λέγονται δάχτυλα» (Αρτεμι­δώρου Ονειροκριτικά, Ε, 89).
Τον 2ο μ.Χ. αιώνα, ο Ασκληπιός του Αρτεμίδωρου και του Αίλιου Αριστείδη δρα ονειρικά, όπως οι κοσμικοί γιατροί. Δεν γιατρεύει αυτοστιγμεί. Συμβουλεύει, δίνει συνταγές, προτρέπει σε μια τέχνη του ζην.
Και αλλάζει η δομή των θε­ραπευτικών ονείρων: το έκδηλο περιεχόμενό τους απομακρύνεται σιγά σιγά από το λανθά­νον, και ενδέχεται να απαιτούν ερμηνεία. Ονειροκρίτες, ιερείς ή νεωκόροι είναι στη διάθε­ση των ασθενών, τους βοηθούν να βρουν το νόημα των ονείρων τους και τα συστατικά των φαρμάκων που ορίζει ο θεός. Το ίδιο συμβαίνει και στην Επίδαυρο. Διατηρείται όμως ανέπαφο το τυπικό της εγκοίμησης. Όσο για τα όνειρα, αποτελούν ίσως αντικείμενο συζήτησης μεταξύ ασθενών, όπως συνήθιζε ο Αίλιος Αριστείδης να συζητάει για τα όνειρα με τους φίλους του στο ιερό του Ασκληπιού στην Πέργαμο. Κρατούν το δημόσιο χαρακτήρα τους. Ξετυλίγονται στη θέα όλου του κόσμου, λειτουργώντας πλέον και ως κοινωνικός δεσμός.

Ελισάβετ Κούκη

Ψυχαναλύτρια

~~~~~~~~~~

Βιβλιογραφία
Αραβαντινός, Αρ., Ασκληπιός και Ασκληπιεία, εκδ. Λέων, Αθήνα 1975 (1907).
Αρτεμιδώρου, Ονειροκριτικά Βιβλία Α’-Ε’, εκδ. Κάκτος, Αθήνα 2000.
Brelich, Α., «Le rôle des rêves dans la conception religieuse du monde en Grèce», στο Le rêve et les sociétés humaines. Gallimard. Paris, σ.σ. 282 – 289.
Edelstein. E. &L., «Ο Ασκληπιός και η ιατρική του ναού». Εισαγωγή στο, Ο Ασκληπιός και οι απαρχές της ιατρικής, εκδ. Εξάντας, Αθήνα 1996 (1945). Στο  ίδιο και τα σαράντα τρία εττιδαύρια ιάματα (μ. 87,1-43).
Ευριπίδου, Εκάβη.
Hervey de Saint Denys, Les rêves et les moyens de les dinger, Editions d’ aujourd’ hui, Les introuvables, Var 1977 (1853).
Ησίοδου, Θεογονία.
Ιπποκρατική Συλλογή Περί ιερής νούσου. Περί τέχνης (εισ., μτφ., σχολ: Δ. Λαπουρλή), Βικελαία Βιβλιοθήκη, Ηράκλειον 1991.
Κούκη, Ε., «Τα όνειρα του Αίλιου Αριστείδη» στο, Τα εσόμενα, Δ. Κυρτάτας (επιμ), εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1996, σ.σ 143-163.
Παυσανίου, Ελλάδος Περιήγησις, (αποκατάσταση κειμένου, μτφ., σημειώσεις Ν. Παπαχατζή), Εκδοτική Αθη­νών, Αθήνα 1974-1981.
Πινδάρου, Πυθιόνικοι (μτφ. θ. Σταύ­ρου), Θεσσαλονίκη 1980.
Freud, S., Η ερμηνεία των ονείρων, Επίκουρος, Αθήνα 1993 (1900).

Πηγή:
Περιοδικό, «Αρχαιολογία & Τέχνες», τεύχος 78, Μάρτιος 2001.
ARGOLIKOS ARCHIVAL LIBRARY HISTORY AND CULTURE www.argolikivivliothiki.gr




Σχετικά θέματα:

Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου – Ανασκαφές του 1881
Αρχαιολογικό Μουσείο Ασκληπιείου Επιδαύρου
Αρχαιολογικό Μουσείο Επιδαύρου
Επίδαυρος – Φραγκίσκου Πουκεβίλ
Θέατρο Ασκληπιείου Επιδαύρου<

Ταξίδι από την Ιθάκη έως... την έξοδο

Τις μικρές και μεγάλες περιπέτειες των ανθρώπων που έζησαν στον ελλαδικό χώρο από τη νεολιθική εποχή έως τα ρωμαϊκά χρόνια θα παρουσιάζει η έκθεση «Οδύσσειες» του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου που θα εγκαινιαστεί τον Οκτώβριο.

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, το χρυσό κύπελλο του Νέστορα και το μαρμάρινο άγαλμα διαδούμενου αθλητή από τη Δήλο, όλοι αρχαιολογικοί θησαυροί από τις συλλογές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, είναι τρία από τα τουλάχιστον 180 εκθέματα που θα πλαισιώσουν τη νέα περιοδική έκθεση του μουσείου με τίτλο «Οδύσσειες».

Στόχος της να «ταξιδέψει» το κοινό της στον χρόνο, με συνδετικό νήμα τις πανανθρώπινες αξίες και τους συνειρμούς που αναπόφευκτα προβάλλονται στο σήμερα. «Συνοδός» των αρχαίων ευρημάτων θα είναι η ποίηση σπουδαίων Ελλήνων, όπως ο Καβάφης, ο Σεφέρης, ο Ρίτσος και ο Ελύτης.

Η έκθεση, που διοργανώνεται με αφορμή τα 150 χρόνια από τη θεμελίωση του σημαντικότερου αρχαιολογικού μουσείου της χώρας θα ξεκινήσει στις 3 Οκτωβρίου 2016, ημερομηνία που σηματοδοτεί ουσιαστικά και επέτειο, καθώς την ίδια μέρα το 1866 ετέθη ο θεμέλιος λίθος του πολυπόθητου, τότε, εθνικού μουσείου.

Η διάρκειά της θα είναι ετήσια.

Η έκθεση, που βρίσκεται στη φάση της προετοιμασίας, θα αφηγείται τις μικρές και μεγάλες περιπέτειες των ανθρώπων που έζησαν στον ελλαδικό χώρο από τη νεολιθική εποχή έως τα ρωμαϊκά χρόνια.

Στην έκθεση θα εκτεθούν μόνο πρωτότυπα αρχαία έργα, με εξαίρεση το εκμαγείο του αναθηματικού ανάγλυφου με τον «αυτοστεφανούμενο» αθλητή, που θα τοποθετηθεί έως ότου το πρωτότυπο έργο επαναπατριστεί από τις ΗΠΑ, όπου συμμετέχει στην έκθεση «Οι Έλληνες. Από τον Αγαμέμνονα στον Μέγα Αλέξανδρο».

Οι «Οδύσσειες» διαρθρώνονται σε τρεις θεματικές ενότητες.

Η πρώτη με τίτλο «Το Ταξίδι» αναφέρεται στον άνθρωπο, που έμαθε να διαχειρίζεται το περιβάλλον και να το προσαρμόζει στις ανάγκες του, έφτιαξε πλοία για να ταξιδεύει, γνώρισε άλλους τόπους, ήθη και αντιλήψεις, μέτρησε τη φύση, την αποτύπωσε σε λέξεις και αντικείμενα.

«Ιθάκες» είναι ο τίτλος της δεύτερης ενότητας. Ιθάκες, όμως, είναι και οι πατρίδες των ανθρώπων. Έτσι οι τέσσερις επιμέρους υποενότητές της αναφέρονται στην εικόνα της πατρίδας και στις βασικές πτυχές της οργανωμένης κοινωνίας, ενώ οι δύο τελευταίες πραγματεύονται τον έρωτα και τον θάνατο, τα πιο προσωπικά συμβάντα του ανθρώπινου βίου.

Η «Έξοδος», η τελευταία ενότητα, αποτελεί το τέλος του ταξιδιού με όποιο ηθικό και πνευματικό όφελος αυτό έχει αποφέρει στον άνθρωπο.

Το μαρμάρινο άγαλμα διαδούμενου αθλητή από τη Δήλο θα είναι ένας από τους αρχαίους θησαυρούς 
που θα συμπεριλαμβάνονται στην έκθεση

Οι παραπάνω πληροφορίες έγιναν γνωστές στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ), όπου συζητήθηκαν τα επτά «δάνεια» τα οποία ζήτησε το Μουσείο για τον εμπλουτισμό της έκθεσής του, με στόχο την ακόμα καλύτερη τεκμηρίωση του εκθεσιακού αφηγήματος.

Πρόκειται για τρία αρχαία αντικείμενα από το Μουσείο Ακρόπολης, έναν λύχνο σε μορφή πολεμικού πλοίου με την επιγραφή «Ιερόν της Αθηνάς» (τέλη 5ου αι. π.Χ.), ένα χάλκινο αγαλμάτιο παιδιού με δελφίνι (μετά το 480 π.Χ.) και ψηφίσματα που αφορούν στην αναδιοργάνωση της λατρείας της Αθηνάς Νίκης στην Ακρόπολη (β' μισό 5ου αι. π.Χ.).

Και για τα τρία το Μουσείο Ακρόπολης δεν έφερε καμία αντίρρηση ως προς τον δανεισμό τους, ούτε βέβαια και τα μέλη του ΚΑΣ.

Από το Επιγραφικό Μουσείο ζητήθηκαν τρία σημαντικά έργα: Το ψήφισμα της Κρήνης που βρέθηκε στην Ακρόπολη και σχετίζεται πιθανότατα με τη βελτίωση του συστήματος ύδρευσης της Αθήνας (περίπου 432/1 π.Χ.), ένα θραύσμα από δύο στήλες των ψηφισμάτων σχετικά με τη Σικελική Εκστρατεία (τέλη 413 π.Χ.) και το ψήφισμα του Θεμιστοκλέους του 3ου αι. π.X., που αφορά τα μέτρα αντιμετώπισης της περσικής εισβολής στην Αττική το 480 π.X.

Το Επιγραφικό Μουσείο δεν συναίνεσε στον δανεισμό τους κυρίως επειδή είναι απαραίτητα στη μόνιμη έκθεσή του, ωστόσο η αρμόδια διεύθυνση Μουσείων του ΥΠΠΟ, που έκανε και τη σχετική εισήγηση, θεώρησε ότι δεν συντρέχει λόγος να μην συμπεριληφθούν στην περιοδική έκθεση, καθώς θα εμπλουτίσουν τη θεματολογία της, αλλά ταυτόχρονα θα προβάλουν και το ίδιο το Επιγραφικό Μουσείο. Τα μέλη του Συμβουλίου, κατά πλειοψηφία, τάχθηκαν με την εισήγηση.

Η τελευταία αίτηση δανεισμού έκανε ιδιαίτερη αίσθηση. Πρόκειται για τη μικρογραφική «Τοιχογραφία του Στόλου» από τη Δυτική Οικία του Ακρωτηρίου (περίπου 1650 π.Χ.), ένα από τα πιο γνωστά και εμβληματικά έργα της Προϊστορικής Θήρας, που αν και βρίσκεται στο ομώνυμο μουσείο δεν εκτίθεται ακόμα στο ευρύ κοινό.

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων δεν έφερε αντίρρηση ως προς τον δανεισμό της, θεωρώντας το γεγονός της επετείου τού κεντρικού και μεγαλύτερου μουσείου της Ελλάδας εξέχον, φυσικά με την προϋπόθεση να παρθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα για την ασφαλή μεταφορά του.

Ωστόσο, η πρόταση δεν έτυχε της συναίνεσης της πλειοψηφίας τους ΚΑΣ, που θεώρησε ότι η τοιχογραφία είναι εξαιρετικά σημαντική, ευπαθής και ιδιαίτερα μεγάλη (τα τρία τμήματά της έχουν συνολικό μήκος 6,5 μ. και ύψος σχεδόν 50 εκατοστά) για να μπορεί να μεταφερθεί με ασφάλεια.

Το ΚΑΣ δεν συναίνεσε στην μεταφορά της τοιχογραφίας στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, θεωρώντας ότι είναι μεγάλη και ιδιαίτερα ευπαθής.

Το έργο από την εποχή που απομακρύνθηκε από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο δεν έχει εκτεθεί στο κοινό, συνεπώς η συμμετοχή του στις «Οδύσσειες», όχι μόνο θα συνέβαλε στη θεματική της έκθεσης, αλλά θα ήταν και μια μοναδική ευκαιρία να το θαυμάσουν οι 470.000 και πλέον επισκέπτες που αναμένονται φέτος στο μουσείο.

Ωστόσο, η έκθεσή του στη Σαντορίνη δεν θα αργήσει.

Σύμφωνα με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, το έργο είναι προσωρινά στημένο και προσιτό σε ειδικό κοινό, ενώ έχει εγκριθεί η μελέτη (κι έχουν βρεθεί και τα χρήματα) για την επανέκθεση της συγκεκριμένης αίθουσας του Μουσείου Προϊστορικής Θήρας, όπου η τοιχογραφία θα έχει περίοπτη θέση.

Πηγή: Αγγ. Κώττη, Έθνος, Το Βήμα

Διαβάστε περισσότερα Ανασκαφή: Ταξίδι από την Ιθάκη έως... την έξοδο http://anaskafi.blogspot.com/2016/06/blog-post_13.html#ixzz4BjAROUD5

«Η Μεταφυσική Ποιητική και το Ψυχόδραμα της Ελληνικής Μυθολογίας» του Θανάση Πάνου

«Η Μεταφυσική Ποιητική και το Ψυχόδραμα της Ελληνικής Μυθολογίας»

Γράφει ο Θανάσης Πάνου

Στην αρχή γεννήθηκε το Χάος, ένας απέραντος σκοτεινός χώρος, που μας φέρνει στο νου αυτό που σήμερα ονομάζουμε Διάστημα. Ύστερα από το Χάος γεννήθηκε η μεγάλη θεά Γαία ή Γη, η «μητέρα των πάντων» που πάνω στο πλατύ στέρνο της φιλοξενεί κάθε ζωή. Μαζί με την Γη γεννήθηκε ο Θεός Έρωτας, όχι το παιδί της Θεάς Αφροδίτης που ακόμα δεν είχε γεννηθεί, αλλά μια θεότητα που φαίνεται πως συμβόλιζε την «παγκόσμια έλξη» τη δύναμη δηλαδή που συγκρατεί τα ουράνια σώματα στην τροχιά τους, που δίνει βάρος στα αντικείμενα και χάρη σε αυτά ο πλανήτης μας διατηρεί την ατμόσφαιρά του και φυσικά τη ζωή στην επιφάνεια του. (Ας θυμηθούμε σε αυτό το σημείο τις κινητήριες δυνάμεις της ζωής κατά τον Φρόυντ, τον Έρωτα και τον Θάνατο).

Μέσα από το χάος γεννήθηκαν ύστερα το Έρεβος και η Νύχτα, δύο Θεότητες του σκοταδιού, ( Δημόκριτος: σκοτίη γνώση) που με την σειρά τους γέννησαν τον Αιθέρα και την Ημέρα. Η Γη πάλι, η μεγάλη μητέρα, γέννησε πολλά παιδιά. Πρώτα γέννησε τον Ουρανό (Την Υπερσυνείδηση), τα Όρη και τον Πόντο (Θάλασσα – νερό) συμπληρώνοντας έτσι την ομάδα των μεγάλων Θεών, που αποτελούν την βάση του φυσικού περιβάλλοντος του πλανήτη μας.

Στη συνέχεια η Γη παντρεύτηκε τον Ουρανό και γέννησε τους Τιτάνες. H Γη και ο Ουρανός βρίσκονταν πολύ κοντά. Το ζευγάρωμά τους έγινε στις υψηλές κορυφές των βουνών, τα σημεία επαφής τους, μέρη ιερά, γεωδαιτικά σημεία στα οποία κτίστηκαν πολλοί λατρευτικοί ναοί. Η Ρέα παιδί τους, η μεγάλη πανάρχαια θεά ,λατρευόταν στις υψηλές κορυφές των βουνών και των λόφων καθώς και στα Ιερά σπήλαια, την μήτρα της Μάνας Γης που συμβόλιζαν την ζωή και την μητρότητα.

Άλλα Αθάνατα παιδιά τους εκτός από τους Τιτάνες ήσαν οι Κύκλωπες και οι Εκατόγχειρες. Βλέποντας ο Ουρανός πως η γυναίκα του γεννούσε τόσο δυνατά και άγρια παιδιά, φοβήθηκε από την αρχή για τον ίδιο τον θρόνο του. Για να αποφύγει λοιπόν τη μοίρα, έπιανε τα παιδιά του μόλις γεννιόνταν, τα έδενε και τα γκρέμιζε στον Τάρταρο, στα έγκατα της Γης. ( Η απώθηση των παιδιών – σκέψεων – ιδεών στα σπλάχνα της Γης, στο Υποσυνείδητο θεωρείται και ως μία από τις σημαντικές άμυνες του Εγώ στην ψυχολογία).

Η Γη ως μάνα, πονούσε τα παιδιά της και αποφάσισε να βγάλει από τα σπλάχνα της ένα από τα παιδιά της τον Κρόνο, (Το Υποσυνείδητο) και του έδωσε ένα μεγάλο σιδερένιο δρεπάνι να πολεμήσει τον Ουρανό. (Μέσω του Υποσυνείδητου η πρόσβαση σε υπεραισθητικά πεδία είχε ανοιχτές τις πύλες της φυλακής που θα επέβαλε κατόπιν το Συνειδητό, η λογική).

Χτύπησε με το δρεπάνι τον Ουρανό ο Κρόνος τον τραυμάτισε βαριά και τον ανάγκασε να απομακρυνθεί από την κοντινή σχέση που είχε με την Γη. ( Οι ανώτερες υπεραισθητές λειτουργίες παραγκωνίζονται από την Γη – σώμα του Ανθρώπου. Η γλώσσα του Υπερσυνειδητού γίνεται πια προνόμιο των Μαντείων που μέσω των χρησμών διατύπωναν την συμβολή τους στη γλώσσα του υποσυνείδητου άλλα και του Υπερσυνείδητου).

Ο Αθάνατος Ουρανός νικήθηκε αλλά δεν έχασε την Ζωή του από το χτύπημα του Κρόνου, αλλά μόνο έχασε τον θρόνο του. (Η ελπίδα ζει πάντα μέσα στην Ελληνική σκέψη, Η ενόραση ανοίγει τις πύλες τις επικοινωνίας με το Υπερσυνειδητό και η μεταφυσική του Ποιητικού λόγου φέρνει την αρμονία στο διχασμό της εξωτερικής με την εσωτερική πάλη του ανθρώπινου νου και σώματος). 

Ύστερα από την ήττα του Ουρανού, άρχοντας του κόσμου έγινε ο Κρόνος, που για να έχει ασφαλισμένο τον θρόνο του, έπιασε τους αδελφούς του, τους Κύκλωπες και τους Εκατόγχειρες, τους έδεσε και τους έριξε ξανά στον Τάρταρο, όπου έβαλε για φύλακα ένα αποκρουστικό και ανίκητο τέρας, την Κάμπη.

Ο Άρχοντας Κρόνος παντρεύτηκε την Ρέα και έκανε μαζί της πολλά παιδιά. πρωτύτερα όμως ο Ουρανός και η Γη του είχαν προφητεύσει πως και αυτός θα έχανε κάποτε το θρόνο από ένα από τα παιδιά του. Γιαυτό, κάθε φορά που η Ρέα γεννούσε ένα παιδί, ο Κρόνος το έπιανε και το κατάπινε. Η ΓΗ και ο Ουρανός τη λυπήθηκαν και τη συμβούλευσαν να πάει να γεννήσει στην Κρήτη, για να σώσει το παιδί της. (Η Ρέα απελπισμένη και απαρηγόρητη. Η συναισθηματική πίεση ανοίγει τους πυλώνες με την ενόραση. Ο Ουρανός – υπερσυνείδηση – εμφανίζεται συμβουλευτική- Ο σαμανισμός – η υπέρ- έκσταση μέσα ακόμη και από τον χορό λειτουργεί ψυχοτροπικά-αποδεσμευτικά).

Η Ρέα όταν κατάλαβε πως πλησίαζε ο καιρός να γεννήσει, πήγε σε μια σπηλιά στο βουνό Ίδη και εμπιστεύτηκε το τελευταίο παιδί της, τον Δία, στις Νύμφες που μεγάλωσε από το γάλα μιας κατσίκας της Αμάλθειας και από το μέλι άγριων μελισσών. Κάθε φορά που έκλαιγε μαζεύονταν οι Κουρήτες ή Κορυβαντες, ιερείς του τόπου, και χόρευαν έναν πολεμικό χορό, χτυπώντας τα δόρατα πάνω στις πολεμικές ασπίδες τους και κάνοντας τόσο δυνατό θόρυβο, που σκέπαζε το κλάμα του Δία, (Το κλάμα, ο χορός με τα στοιχεία της έκστασης είναι χαρακτηριστικά ακόμα και στο σύγχρονο ψυχόδραμα «ΜΟΡΕΝΟ» και λειτουργούν θεραπευτικά-μέσω της κάθαρσης ).

Με την βοήθεια της Μήτης, μιας κόρης του Ουρανού που ήταν γνωστή για την σοφία της έδωσε ένα φάρμακο στον Κρόνο για να βγάλει άθελα του από την κοιλιά του όλα τα παιδιά που είχε καταπιεί, μαζί και το λιθάρι που του είχε δώσει η Ρέα στη θέση του Δία.

Ο Δίας πήρε τ΄αδέλφια του, ανέβηκαν στη κορυφή του Ολύμπου και άρχισαν τον πόλεμο με τον Κρόνο. Ο άγριος πόλεμος που ξέσπασε ονομάστηκε Τιτανομαχία και κράτησε δέκα ολόκληρα χρόνια. (Οι ορμές του ανθρώπου – το υποσυνείδητο κυριαρχεί στη πρώτη φάση της ζωής του -εδώ μέχρι τα δέκα χρόνια- όπου η λογική το Συνειδητό εδραιώνεται μέσα από την λογική της «αριστερά» εγκεφαλικής κοινωνίας » όπως έχουμε αναφέρει μέσω της κοινωνικοποίησης του παιδιού. Αυτό το πρότερο στάδιο έψαχνε και ο ΠΙΚΑΣΟ).

Ο Δίας ίσως να μην κατόρθωνε να νικήσει τον πατέρα του αν δεν ελευθέρωνε με την βοήθεια της Γης μερικά τέρατα που ο Κρόνος είχε φυλακίσει στον Άδη. (Εδώ βλέπουμε την ανάγκη της ενόρασης, της βοήθειας που χρειάζεται η λογική – Δίας – για να επιβληθεί του Υποσυνείδητου Άρχοντα – Κρόνος – που είναι ισχυρότερη λειτουργία του νου. Τα τέρατα ιδέες, οι κύκλωπες – με το πελώριο το μάτι στη μέση του προσώπου – στοιχείο στον εσωτερισμό για την ενόραση – και οι Εκατόγχειρες – πανύψηλα τετράποδα πλάσματα – ονειρικά εφιαλτικά πλάσματα του υποσυνείδητου όπως θα έλεγε και ο ΦΡΟΥΝΤ, ήσαν οι δυνατοί σύμμαχοί του).

Ο Δίας μικρότερος από τα αδέλφια του έγινε ο αρχηγός των θεών και κύριος των ανθρώπων και με την βοήθεια της δύναμης του τρομερού όπλου, του κεραυνού. (Ο Δίας ως μικρότερος συμβολίζει τις νέες ιδέες και ο κεραυνός στα χέρια του την επιστημονική μέθοδο , την λογική και την τεχνολογία).

Η Γη πικραμένη από το χαμό των παιδιών της, των Τιτάνων, αποφάσισε να τιμωρήσει τον Δία και τους άλλους θεούς. Γι αυτό στο μέρος που είχε τρέξει παλιότερα το αίμα του πληγωμένου Ουρανού, η Γη γέννησε κι άλλα παιδιά, για να συνεχίσουν το χαμένο πόλεμο. Αυτά τα παιδιά ήσαν οι Γίγαντες, τερατόμορφα πλάσματα, με πελώρια σώματα που κατέληγαν σε φιδίσια ουρά γεμάτη λέπια. (Η Υποσυνείδητη γεννά ιδέες στον αέναο αγώνα της με την λογική – την ταγμένη πράξη στις βιολογικές ανάγκες του ανθρώπου).

Ο πιο άγριος από τους Γίγαντες, ο Τυφώνας η Τυφωέας, ήταν τόσο ψηλός που άμα άπλωνε τα χέρια του το ένα άγγιζε την Ανατολή και το άλλο την Δύση. Τα μάτια του εκτόξευαν φωτιές και είχε εκατό κεφάλια. (Η σοφία η αιφνίδια σύλληψη εκτείνεται από την Ανατολή στην Δύση και η δύναμη της είναι τεράστια όπως τεράστιος είναι και ο κόσμος των ιδεών. Η ανθρώπινη κοινωνία η ουτοπική κοινωνία του Πλάτωνα είναι η πόλη των ιδεών).

Οι Γίγαντες κήρυξαν τον πόλεμο ενάντια στον Δία. Ο πόλεμος αυτός συντάραξε ολόκληρο τον κόσμο και ονομάστηκε Γιγαντομαχία. Κάποιος χρησμός έλεγε πως οι θεοί θα νικούσαν, μόνο αν πολεμούσε μαζί τους ένας θνητός. (Η ανάγκη της ύπαρξης του ανθρώπου-θνητού είναι αναγκαία στην μεταφυσική ποιητική της Ελληνικής μυθολογίας. Ο αγώνας αφορά τον κόσμο των ιδεών που είναι μέσα στον άνθρωπο και πρέπει και ο ίδιος να λάβει μέρος).

Εδώ πρέπει να σημειώσουμε τον συμβολισμό της γέννησης της Αθηνάς. Ο Δίας ένοιωσε δυνατό πονοκέφαλο και κατάλαβε πως κάτι υπήρχε στο κεφάλι του. Κάλεσε τον Ήφαιστο τον θεϊκό τεχνίτη για να τον βοηθήσει. Μέσα από το κεφάλι του Δία ξεπήδησε μια όμορφη και πάνοπλη κόρη που κρατούσε στα χέρια της ένα μυτερό κοντάρι και το κουνούσε απειλητικά. Ήταν η Αθηνά η Θεά της Σοφίας. (Βλέπουμε ότι μέσα από το Κεφάλι του Δία, την λογική γεννιέται η σοφία , πάνοπλη , επιθετική. Η δύναμη της λογικής μεθόδου είναι φανερή).

Η Θεά Αθηνά είναι αυτή που νίκησε και τον Γίγαντα Εγκέλαδο που τον πλάκωσε κάτω από την Σικελία ή την Σαντορίνη, όπου μουγκρίζει και ξυπνάει – το ηφαίστειο φανερώνει την ύπαρξη του (Οι εκπληκτικές πτυχές στα ελληνικά αγάλματα εκτός από την άριστη τεχνική τους συμβολίζουν και την μάχη της Αθήνας με τον Εγκέλαδο, δηλαδή την σεισμικότητα του Ελληνικού εδάφους. Τον ίδιο συμβολισμό συναντούμε και στον πρωτομινωικό πολιτισμό πέντε και περισσότερο χιλιάδες χρόνια πριν την σημερινή εποχή. Η Κρητική ταυρομαχία, τα ταυροκαθάψια, ένα ευγενικό παιχνίδι αποσκοπούν στην αποτροπή του σεισμού Ο ταύρος είναι σύμβολο και του σεισμού στις Κρητικές Ταυροπαιδιές ενώ παρατηρούμε ότι τα μυστήρια τελούνται σε περιοχές που μαστίζονταν από σεισμούς).

Με την επικράτηση του ΔΙΑ – συνειδητού νου – θεσπίζεται η νέα ανθρώπινη κοινωνία. Οι άνθρωποι και τα ζώα ζούσαν μέσα σε σπηλιές και σε τρύπες της γης. Ο Δίας διέταξε τον Επιμηθέα που ήταν γιος του Τιτάνα Ιαπετού, να δώσει σε κάθε ζωντανό πλάσμα τα όπλα που χρειάζεται. Έτσι ο Επιμηθέας έδωσε στα ζώα νύχια, δόντια, γρηγοράδα και ότι άλλο χρειάζονταν για να ζήσουν. Όμως έκανε ένα σφάλμα. Έδωσε όλα τα όπλα του στα ζώα και ξέχασε τον άνθρωποι είχε χαθεί λοιπόν το ανθρώπινο γένος στη βασιλεία του Δια αν ο Προμηθέας δεν του χάριζε κάτι περισσότερο πολύτιμο: τη γνώση. Τη φωτιά την μητέρα της τεχνολογίας. Έτσι ο άνθρωπος διδάχτηκε τέχνες και επαγγέλματα.

Εγκαταλείποντας τη σπουδή του υπεραισθητού κόσμου επιδόθηκε στη μελέτη των φαινομένων της εξωτερικής πραγματικότητας μέσω των πέντε αισθήσεων. Με βάση την αντιληπτικότητα και τις πέντε αισθήσεις κρίνει μέχρι σήμερα τα πράγματα. Από αυτό το σημείο ξεκινά η απομάκρυνση από τα υπεραισθητά δίνοντας βαρύτητα στην οργάνωση της ζωής και την ικανοποίηση όλων και περισσοτέρων αναγκών πολλές φορές πλασματικών που η επιστήμη απλόχερα πλέον του προσφέρει μετά την ενθρόνισή της στον Όλυμπο.

_____________________

http://www.schooltime.gr/2014/09/11/metafisiki-poiitiki-kai-to-psixodrama-tis-ellinikis-mithologias/